Tatil dönemini yaşıyoruz. Evine başarısını belgeleyen karne getiren çocuklar olduğu gibi zayıf karnelerle dönenler de mevcut.
İyi karne bir başarıdır evet, ancak sadece çocuğun başarısı mıdır bu?
Aynı şekilde kırıklar içeren karnede ebeveynin payı yok mudur?
Ayrıca çocukların psikolojik hallerinin, duygu durumlarının etkisi ne kadardır?
Örneğin sevilenin bir figürün kaybı sonrasında durumla baş edemeyen çocuğun desteğe ihtiyacı yok mudur?
İşte bu ve benzeri pek çok konuyu Çocuk Ergen Uzman Psikiyatristi Melek Gözde Luş ile siz İstiklal Gazetesi okuyucuları için irdeledik.
UĞUR CANBOLAT
——————
Karne çocuk için ne anlama geliyor?
-Karne, çocuğumuzun ders başarı puanlamalarını gösteren bir belgeden ibaret olsa bile, çocuklar belirli bir süre çalışıp verdikleri çabanın sonuçlarını karne ile alıyor. Dolayısıyla hem eleştirilebildiğini, davranışlarının gözden geçirildiğini görüyor hem de hesap verme duygusu yaşıyor. Karnesi iyi olan bir çocuk için bile bu dönem yorumların çok olması nedeniyle kaygının yüksek olduğu bir dönem.
Kötü karne ne demektir?
-Karnenin bir gelişim değerlendirmesidir. Karne sadece notlarla değerlendirilmemelidir, gelişim sürecindeki aksaklıklara işaret eden bir uyarı aracı olarak da görülmelidir.
Kötü karnenin sorumlusu tam olarak kimdir ya da nasıl yorumlanmalı?
-Karnedeki puanları birçok faktör etkilemektedir. Çocuğun kapasitesi, aile ortamı, okul ortamı ve psikolojik durumu oldukça önemlidir. Bu faktörlerin hepsini bir arada değerlendirmek gerekir. Bunların herhangi birindeki sorun diğerlerini de etkiler.
Kötü karne için aile nasıl bir tutum almalı?
-Zayıf derslerinin olması aileyi hayal kırıklığına itebilir ve sonucunda ebeveynler, çocuklarına farkında olmadan kötü davranabilirler. Ancak bu duruma yönelik bilinmelidir ki; zayıf not karşısında çocuğunuzu azarlamak psikolojisini daha da kötü etkileyecektir. Ayrıca, anne-baba ortak bir tutum belirlemelidir.
Kötü karne için evde mahkeme kurulup çocuğun yargılanmasına nasıl bakıyorsunuz?
-Bu tarz davranışlar karşısında çocuk sevilmediğini ve değer görmediğini düşünebilir.
Çocukların hele de herkesin içinde küçük düşürüp, karneye yanlış anlamlar yüklenip zayıf notlar yüzünden yargılanması çocuğun özgüveni zedeler ve olumsuz sonuçlara yol açar
Ebeveynin karne yargılaması çocuğun moralini mi arttırıyor yoksa demoralize mi ediyor?
-Çocuklar ebeveynlerinden takdir ve övgü bekler. Yargılayıcı tavırlar, çocukların başarı kazanmak için motivasyonlarını düşürür ve tam tersi okulda daha özgüvensiz ve başarısız bireyler olmalarına yol açabilir.
Kötü karne için aile kendisi hakkında nasıl bir değerlendirme yapmalı?
-Zayıf notlarla dolu karnede çocuğa ceza vermek yerine ailelerin beraber durum değerlendirmesi yapmaları gerekir. Çocuğun ailesiyle iletişimi, aile içi davranışların çocuğu ne kadar etkilediği ve ailenin çocuğun sorunlarının ne ölçüde farkında olduğu ve yardımcı olmak için adımlar atıp atmadığı değerlendirilmelidir.
Çocuğun depresyon yaşamasının karneye etkisi oluyor mu, bunun oranı var mı?
-Çocuk ve gençlerde depresyonun görülme oranı % 4.7 olarak bildirilmiştir. Depresyondaki çocuk ve gençler, gün içerisinde enerji düşüklüğüne bağlı olarak çoğunlukla hiçbir şey yapmak istemeyebilirler. Aynı zamanda yapmaları gereken bir işe uzun süre konsantre olmaları oldukça zor olabilir. Uyku ve iştah problemleri vardır. Bu durum ders başarısını ciddi oranda etkileyebilir.
Dikkat ve konsantrasyon sorunları yaşayan çocukların karneleri nasıl oluyor?
-Dikkat ve konsantrasyon sorunu olan ve hatta bu nedenle tedavi gören çocukların başarı oranlarında, tedaviye verdikleri yanıta ve uyum süreçlerine bağlı olarak düşme görülebilir. Buradaki en önemli nokta her çocuğa kendine özgü değerlendirme yapmaktır.
Aile akademik başarısızlığın depresyon sebebiyle olduğunu kabulleniyor mu?
-Ebeveynler çoğu zaman sorunu basite indirgeme ya da görmezden gelme yolunu seçerler. Bazen kötü bir karne, aileleri uyarma açısından bir araç olabilir.
Ailenin görmezden geldiği sorunu tekrar ele alınabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta, ebeveynlerin gelecekte düzelir diye sorun erteleme yolunu seçmemeleri gerektiğidir.
Gelişim geriliği ve karne ilişkisi hakkında neler söyleyebilirsiniz?
-Böyle bir sorunu olan çocuğun dersleri dinlemekte, anlamakta zorlanacağı ve uzun vadede özgüvenini kaybedebileceğine dikkat etmek gerekir. Maalesef arkadaşları tarafından dışlanabilirler, öğretmenler özel zaman ayırmakta zorlanabilir. Sonuçta çocuk kısır bir döngüye girer ve okula gitmek istemez ya da okuldan kaçmaya başlar. İlerleyen sınıflarda derslerde zorlanma giderek artar ve karneye başarısı da düşük olur.
Özel öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların karnelerinde ne görürüz?
-Okuma yazmayı ve sayıları öğrenmede zorluk, matematik sembollerini karıştırma, kelimeleri tersten okuma, yüksek sesle okumayı ve yazı yazmayı reddetme, saati öğrenmede zorluk, yön kavramlarını ayırt edememe, yeni becerileri öğrenmede yavaşlık, ev ödevlerini unutma, nasıl çalışması gerektiğini bilememe öğrenme güçlüğü ile ilişkili olan durumlardır. Özellikle ilköğretim çağındaki bir çocukta ders başarısızlığı öğrenme güçlüğüne bağlı olabilir.
Ailede kayıp yaşanmışsa çocuk bu durumu telafi edebiliyor mu?
-Karneyi etkileyen en önemli faktörlerden birisi de çocuğun içinde bulunduğu psikolojik durumdur. Olumsuz bir yaşam olayı olarak değerlendirilen kayıp, özellikle kaybedilen kişi anne ya da baba olduğunda çocukların ruh sağlığını etkilemektedir Çocukların, ailede yaşanan bir kayıp sonrası yaşamlarında meydana gelen değişikliklere uyum sağlaması her zaman çok kolay olmamaktadır. Çocukların bireysel özellikleri, içinde yaşadıkları çevre ve bu çevreye ilişkin kültürel faktörler bu durumu oldukça etkiler.
Bazen uzman bir çocuk psikiyatristi ya da çocuk psikoloğundan destek alınması gerekebilir.
Kötü karne geldikten sonra size başvuranlarda kişilik analizi, aile tutumları çalışılıyor mu?
-Öncelikle çocuğu iyi tanıyıp, başarısızlık sebeplerini tespit etmek için gerekirse bazı testler de uygulanarak nedeni ortaya koymak gereklidir. Sonra da aile tutum çalışması ve çocuk için gerekli destek programlarıyla yol haritası doğru çizilmelidir.
Özellikle erken tanı sorunlar büyümeden ve karmaşık hale gelmeden önce müdahale etme şansı verir.
Çocuklarda akademik başarısızlığın başka sebepleri var mı?
-Bahsettiğimiz durumlar dışında, her tür psikiyatrik olumsuz durumlar çocukların ve ergenlerin akademik başarısını etkileyebilir.
Aynı durumlar ergenler içinde geçerli mi?
-Ergenlik, ayrı bir gelişim dönemi olmakla birlikte, öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği gibi durumlar bu dönem için de önemlidir. Aile tutumları ve psikolojik değişimler ergenlerde çok daha fazla etkili olabilir.
Akademik başarısızlığın telafisi için aileler neler yapmalı?
-Ailelerin çocuklarına yönelik sevgisini başarılarına bağlamamaları gerekir. Başarısız olan çocuklara fazla cezalar verilmemelidir. Başarılı çocuklara ı ise abartılı ve fazla övgülerden, hediyelerden uzak durulmalıdır. Çocukların karneleri değerlendirilirken ilk önce başarılı olduğu yönleri vurgulayıp onların üzerinde durulmalıdır. Başarının övülmesi ile öğrencinin özgüveninin artmasına ve başarıyı yaşamasına izin vermek gerekir. Olumlu yönlerin üzerinde durulduktan sonra çocuğun da kendini ifade etmesine izin verilmelidir.
Size tatilde geldiklerinde ne ölçüde bir toparlanma öngörüyorsunuz?
-Sömestr tatilleri öncelikli olarak öğrencilerin dinlenmesi için yapılıyor. Bu nedenle ne aktiviteye boğulmalarına ne de ders çalışmalarına dönük bir program yapmak için uygun olamayabilir ama geç kalınmış durumlar ya da yeni ortaya çıkmış acil sorunlarda bir durum değerlendirilmesi için bu dönem kullanılabilir.
Son olarak okulda rehberlik uzmanlarının ne gibi katkıları olmalı bu hususta?
-Çocukların ders çalışma programlarını, günlük rutinlerini planlayabilirler. Kitap okuma, televizyon izleme, oyun oynamaya, dinlenme gibi aktiviteleri dengeli biçimde içeren bir program yapabilirler. Sorunlarla ilgili aileleri bilgilendirmeleri yine oldukça önemlidir. Destek almaları yönünde yine ailelilere bilgi vermeleri doğru bir tutum olacaktır.
22.01.2025